-
https://www.occitanica.eu/files/original/cb38b90c1dc0a09d609cd2d69c43d7a7.jpg
ad9fd68dc58ce9110fe9fa8b70edfae1
https://www.occitanica.eu/files/original/fdcaba3aedb8fbb7ef638672a8b54075.pdf
d0b698cf668ff3ad0e66240cef4e7397
PDF Text
Text
PROUMIERO ANNADO,
DILUN, 27 D'ALPIÉU 1891.
Nàutri, li bon Prouvençau,
Au sufrage universau,
Voularen pèr l'ôli
E faren l'aiôli.
Vidoun, Vidau,
Segound la vido
Lou journau.
(Prouvèr°bi di naeissourtiél
F. MISTRAL.
QUE TAI CREMMflNT TLLES FES PÈR 1%1ES
PRES DE L'ABOUNAMEN
BURÈU DE REDACIOUN
E D'ABOUNAGE
Un an .............
1 o fr.
Sièis mes ......... S fr. 50.
Tres mes.......... 3 fr.
Estrangié.......... 12 fr.
Vers
Lou numerd....... 20 centime.
M. FoICO DE BARONCELLI,
au palais dôu Bourre,
Baile dôu journau ;
EN AVIGNOUN
Fo1Cb DE BARONCELLI.
Escourregudo pèr l'.Itàli
Gèno, dôu 17 d'abriéu de 1891.
I'avié 'n bèu tèms, ami Folcù, que m'ère
proumés Ion viage d'Itàli. Mai pèr uno causo
o pèr l'autro, n'aviéu pancaro agu lesi. Aquesto
fes pamens nous veici embarca.
Parti de Gravesoun emé ma mouié Ion 1 au
matin, sian vengu, d'uno eslirado, passa la
niue à Mounegue. A la vihado, nous trouvan
emé Ion gènt escultour Fabio Stecchi e soun
bèu-paire, qu'es loti coumandant de la gàrdi
de la Principauta. Ensèn anerian un pan au
casino de Monte-Carlo, e entre intra, au burèu
mounte dounon li carto, i'avié-ti pas un emplega
que legissié l'Aiôli ? - Bono marco, me
diguère, es Ion cop de risca quàuqui gros nus
à la rouleto. - Anas gagna, me faguè Pau
Glaize, l'afelibri Conse de Franço auprès dôu
Prince de Mounegue, que me venguè touca la
man, - anas gagna d'emblado voste viage
d'Itàli.....
E i'anère, pecaire, de moun bèu louvidor,
que loti rastèu, en un vira d'iue, me rabaiè à
la moustacho. Pièi, après quàuqui tour clins
Ion palais dôu Diable, à l'entour di taulado
cargado d'or e de bihet, ounte barbèlon silencious li jougad.ou e jougarello, intrerian uno
passado à la salo d'espetacle, e pièi nous anerian coucha.
L'endeman de matin, un regard d'amiracioun sus aquéli bans superbe, escalabrous e
negre, que fan calo à Mounegue contro Ion
Vènt-Terrau : adamount la Tèsto de Can - e
la Turbio, uno Tourre-Magno bastido pèr Cesar
Aguste (Tropha Augusti), un cop dîne sus li
jardin qu'à grand frès entre-tènon autour de
Monte-Carlo... e flan sus Ventimiho. Es aqui
que la Douano vesito li bagage, e aquelo
vesito es Ion plus gros tracas dôu viage.
De moulounado de vouiajour, tau que li
pàuris oumbro que van passa la barco à Caroun, soun aqui que s'esquichon à l'entour di
taulié pèr durbi si valiso, porto-mantèu e malo.
Li fouranaire furnon, bourroulon tout acô.
Avès bèu à-n-afourti, à jura vosto paraulo que
pourtas rèn de defendu : vous meton vosto
fardo touto sèns dessus dessouto.
Vengu moun tour, aguère l'idèio d'eisibi à
l'emplega de la Dougano Italiano moun brevet
d'Ouficié de la Courouno d'Itàli,- que m'avié,
fa valé autre-tèms, en Avignoun, au Centenàri
de Petrarco, M. Ion comte Nigra, embassadour
d'Itàli.
Lou douganié boutè si bericle, legiguè Ion
diplomo, me regardé; me saludè en pourtant
la man au kèpi, e.... passo que t'ai vist.
Aguère pas la peno de descourda ni de
moustra lis agoubiho que pourtave. E'mé la
prèisso que i'avié, talo favour, vous assegure,
nous fuguè d'un bèu soulas.
E nous vaqui envagouna, fusant long de la
riho de la mar ligouriano, toujour long de la
ribo enjusqu'à Gèno e 'njusqu'à Piso. Touto
aquelo coustiero estrecho e mountagnouso,
tout-de-long semenado de bourg e de viloto
qu'an li pèd lins la mar, es co qu'apellon li
marin la Bibiero de Gèno, qu'en dos part se
diviso : la Ribiero dôu Pounènt, qu'es au pounènt Âe Gè u, e la Ribiero ft6u Levant, qu'es
au levant d'aquelo vilo.
Vesèn passa Bourdiguiero e Sant-Remo que
fournisson à Roumo li paumo de la Semano
Santo. Quand se dreissè, parèis, loti famous
oubelisque de la plaço de Sant Pèire, e que li
eau e li courdage noun poudien plus tira, e
que, mau-grat la defènso, souto peno de mort,
de parla d'aquéu moumen, un cridè : Bagnas
li cordo! e que, bagnado li cordo, l'oubelisque
pousquè s'auboura e quiha dre, dison qu'aquéu
que cridè se devinavo de Sant-Remo e que,
pèr recoumpènso, reçaupè pèr li siéra à perpetuïta Ion dre de fourni li rampau de la Semano
Santo à Roumo.
D'arangié, de limounié, tôuti carga de si fru
jaune, se veson dôu camin de ferre. De mato
d'aloues emé si grôssi fueio pounchudo e menaçanto, de figuiero barbaresco, de lachusclo
grandarasso, garnisson li ribas. Li vigno soun
adoubado e mountado en autin. Mai ço qu'es
bèu au-dessus de tout, es aquélis éulivié,
aquéli bos d'ôulivié, abandonna à-n-éli meme,
ramu e capela coume de grand sause plouraire, que dounonau pais uno coulour classico
e pouëtico incoumparablo. De quant aquélis
aubre abihon miés la terro que lis aubre
estrangié que tarnbèn ié trachisson, tau que
paumié, eucalyptus, caoutchou, etc., e que,
co, soun rouman, en lanterno, de fes emé si
fenèstro poulidamen embessounado. De fes,
dins un jardin, un ase viro la pouso-raco. De
fes un cabrié, 'mé si cabro pendudo i ro que
nous douminon, regardo passa loti frin. Tout
acô grasiha, nega dins Ion soulèu.
E toujour de mountago e de pertus à traversa ; e toujour d'éuliveto qu'escalon li
mountagno; erné de pichot port de mar :
Port-Maurise, Ouneio, Diano-Marina, desvasta
pèr Ion darrié terro-tremo, e Albenga, e Savouno, -- qu'es uno vilo de fabrico e de canoun de chaminèio.
Un emplega dôu trin nous demando d'aca-
toun se nous farié plesi de demoura soulet
dins noste coumpartimen. lé disèn d'o ; e cou-
me vesèn qu'aparo la man de caire, ié fasèn
esquiha 'no pèço... e 'm'acô plus res mounto
de tout dôu long de la routo. Soulamen, en
reflechissènt, trouvan après, ma fisto, qu'avèn
agu proun tort de nous faire embarra tôuti
soulet dins noste cast : car es dins aquéli parage que, l'an passa, dins un vagoun, fuguè,
pecaire, assassina, un paure felibre de Cano
que revenié de vèire aquelo qu'anavo espousa.
Mai n'escaparen d'aquesto. Vès-aqui Cocoleto, pichoto vilo au bord de la mar, qu'es,
dison, la patrio dôu grand Cristôu Couloumb;
pièi Sestri, ounte un vôu de drouloun, estroupa jusqu'i cueisso e gafant dans la mar,
cridon de ié jita de sôu. N'i'en trasèn quàuquis-un de la fenèstro dôu vagoun, e li van
champeira souto lis espousc de l'erso en barboutant coume d'anedoun.
A jour fali, emé l'arc-de-sedo (que ié fai un
arc de triounfle), intran enfin dins Gèno, mera-
vihousamen assetado e estajado dins Ion
founs de soun Gou, subre de colo que l'embarron e la defèndon de pertout. N'ai pas lesi,
coume pensas, de vous descriéure eici, e à la
despachado, Gèno la Superbo. Fan, pèr se
pèr éupulènt e ourgueious que siegon, se vèi
rendre comte de la magnificènci d'aquelo anciano republico e di gràndi famiho que n'en
toujour que soun pas d'eici, pas mai que li
moussu de Paris o de Loundre que vènon
crèire. De carriero bourdado de palais istouri,
iverna dins li villa d'aquéli costo.
De l'auro, se vèi blanqueja li cimo ennevassado dis Aup de Ligourio ; dôu Miejour, la
mar inmènso, emé, de liuen en liuen, un bastimen à velo que plan-planet camino.
Sus l'estrecho listo de terro qu'es entre mar
e mounte que noste trin seguis, de vilo e
de vilage, basti emé de brico o 'mé de roucassoun : la pèiro de taio marco. Lia oustau
'soun pinta, deforo, emé de bôu, quouro jaune, quouro rouge. Li clouchié, peréu de bri-
brigavon Ion gouvèr, fan Ion vèire pèr lou
de glourious palais en mabre blanc massis,
de palais que s'apellon Ion Palazzo Ducale,
loti Palazzo Doria, Ion Palazzo Adorno, Ion
Palazzo Durazzo, Ion Palazzo Balbi, Ion Palais
Rouge, Ion Palais Blanc, emé de porge e d'es-
calié que sèmblon fa pèr de gigant, emé de
galarié tôuti coumoulo de pinturo, que soun
duberto à tout venènt.... es uno incoumparablo glôri. E pièi li glèiso, l'Annunziata, touto
resplendènto d'or, de mabre e de tablèu, e San
Lorenzo e San Ambrogio. Faudrié 'no mesado
BMVR - Alcazar - Marseille
�L'AIÔLI
2
pèr bèn vèire tout acô. Mai sian pressa, e au
bout d'uno journado e miejo, prenèn lou Gamin de Piso.
Roumo, dôu 18 d'abriéu de 1891.
Parti de Gèno pèr tira sus Piso, seguissèn
mai la costo apelado aquest cop Ribiero dou
Levant, coustiero mountagnouso sèmpre, tant
que la Ligourio duro, durant belèu 25 lègo encaro. Passan à Nervi, Chiavari e La Spezia
(qu'es lou grand port de guerro de l'Itàli), e lou
camin de ferre vai que pèr traucarié ; travessan 80 pertus : se pôu rèn vèire.
Enfin li mountagno s'aliuenchon, e ié vesèn
de gràndi taro blanco que parèisson de nèu :
es li mabriero de Carraro, ounte 6.000 traçaire
cavon loti mabre blanc qu'aprouvesis lou
mounde. Nous veici en Touscano. La terro
devèn drudo Li vigno, long di valet, coume
au tèms de Vergéli, escalon i piboulo. La
plano s'espalargo, toujour que mai inmèn-
so, pradarié verdo e palunenco que nous
adus enjusqu'à Piso.
Piso, emé si vièi bàrri de patôu rouginas,
ennegri pèr lou tèms, perdudo dins li baisso
d'un vaste plan-païs, nous fai l'efèt de noste
Aigo-Morto, soulamen forço plus grando. Lou
flume d'Arno la travèsso. De carriero amplo
e longo, caladado de bard. D'oustalas venerable, emé de téulissso à envans, tôuti emé si
fenèstro cledado en ferre martela. Ciéuta dôu
Mejan-Age, abandounado pèr la vido, mai
qu'a garda lou grand aspèt de soun passat
ilustre. Li mounumen superbe qu'avié basti
pèr s'adourna, quand èro republico independènto e pouderouso, soun encaro aqui dre.
Car dins aquesto Itàli inteligènto e noblo,
emai i'ague, coume pertout, agu si revoulucioun, ié soun jamai estado avuglo e bèsti
coume en Franço. Li mounumen, lis estatuo,
li glèiso, li palais, li toumbèu, li blasoun di
famiho istourico, tout acô 's aqui entié, respeta, ounoura dôu pople. L'istôri naciounalo,
escricho sus li pèiro, es, à bèus iue vesènt e
pèr tôuti de-longo, un ensignamen d'ounour
e d'amour patriau.
Se pôu pas dire l'empressioun esbalauvido
que vous fan de mounumen tau que la catedralo, lou Duomo, coume dison, baselico à
cinq nau, coustruicho touto en mabre blanc
emé d'encroustacioun de negre, touto clafido
de cap-d'obro ; lou clouchié o Tourre Pendènto, à despart de la glèiso, emé si vuech es-
tage tôuti en mabre blanc, tôuti envirouna,
à l'entour depèr-deforo, de coulounado superpausado ; lou Batistèri, mai tout de mabre, de
formo circulàri, auboura dins lou cèu, peréu
à despart de la glèiso, à 54 mètre d'aut, sus
un trentenau de large ; enfin, lou CampoSanto, qu'acô 's lou cementèri e lou panteon
de Piso. La terro, presso au Calvàri, n'en
ABL*ÉUJAT
11
DE
L'ISTORI DE LA REVOIILUCIOU
dôu Coumtat Veneissin
escri en prouvençau (de 1791 à 1804) pèr lou teisserand
Pèire ROYI R., de Castèu-Nôu-de-Papo.
Louis XVI soupè soulet, e passé 'nié soun counfessour
uno partido de la niue. Se couchèron tôuti dous vers li
dos ouro, dins uno chambro chascun à despart.
Louis XVI ourdounè à Cléry, soun varlet de chambro,
de veni, l'endeman matin, lou reviha à cinq ouro.
Cléry, lou 21, intrè dins la chambro de Louis XVI, à
cinq ouro de matin, l'abihè e lou couifè.
Lou Rèi, à sièis ouro e miejo, ausiguè la messo e coumuniè.
Partiguè, proun de sang fre, acoumpagna de soun
counfessour e de dons ôuficié de la gendarmarié. Travessè la proumiero court (dôu Tèmple, ounte acô se
passé), au mitan d'uno troupo de gendarmo en bouissounado. Mountè dins uno veituro, qu'èro dôu Maire de
Paris. Soun comifessour se placé auprès d'éu, e li dons
ôuficié de la gendarmarié se meteguèron vis à vis.
fuguè carrejado, dins ]ou tèms di Crousado,
sus 53 navire. Es ùni vàsti clastro recuberto
pourracho (asphodelus, flour counsacrado à
d'un envans, em' au mitan la terro santo.
Sus li muraio, qu'an en loungour, lis uno
126 mètre, lis autro 52, emé 15 d'aussado,
blanquejo.
soun tout à l'entour pintado de fresco espetaclouso pèr li pintre primitiéu dis escolo
d'Itàli. Davans aquéli sceno o imaginacioun
fourmidablo e naïvo, tirado de la Biblo, o retrasènt l'autre mounde, Infèr e Paradis, i'aurié
de que bada e amira un mes de tèms. Au sôu,
tout à l'entour, i'a li toumbèu e lis image de
tôuti li Pisan qu'an fa ounour à soun païs.
A la paret pendoulon li cadeno de ferre de
l'ancian port de Piso (d'ounte la mar s'es retirado, coume d'aquéu de Frejus, coume d'aquéu d'Aigo-Morto), cadeno que li Genouvés
avien empourtado à Gèno, quand aguèron
vincu la republico di Pisan (1362), e qu'an
la mort pèr lis ancian), que dins li trescamp
Civita-Vecchia ! nous aprouchan... Vaqui
lou Tibre, uno roubinasso gaire plus grando
que la Sorgo, mai segur pas tant lindo ; pièi
Magliana, pecaire, que nous rapello Maiano.
Pièi, à travès dis erme, tout-d'un-cop, de vièi
bàrri fa de brico negrasso, em'uno gibo de
coupolo, que pèr dessus mourrejo...
Es Roumo.
Nous metèn, esmougu, au fenestroun. Lou
trin a travessa li bàrri. Countùnio de landa au
mitan dis ermas e de quàuqui taulado de
cachofle e de caulet... E sian pamens dins
Roumo, car de pertout negrejon o rougejon de
rouino, d'aqui que dins la garo s'aplante la
vapour.
F. MISTRAL.
rendudo à Piso en 1860, après l'unificacioun
naciounalo de l'Itàli.
Mai fai mai dins uno nitre
Qu'Abriéu dins dès-e-jue.
Dins lou Domo, nous an fa vèire uno làmpi de
brounze de Benvenuto Cellini, la memo qu'ispirè e revelè à Galilèu li lèi de la pesantour e
aquéli dôu pendule. E dins la glèiso de SanStefano, nous an moustra li drapèu turc, enleva i Musulman à la bataio de Lepante.
Pèr poudé arriba à Roumo à la bono dôu
jour, sian reparti de Piso sus li tres ouro de
matin, en empourtant d'aquelo vilo la malancounié prefoundo que douno, pèr eisèmple,
la leituro de Dante dins sa Divino Coumèdi.
L'encountrado que travessan es toujour que
mai basso e deserto e inmènso. Es ço qu'apellon Li Maremo, que retrason mai-que-mai
nôsti coustiero de Crau, emé si garrigasso, si
palun, sis estang, e aquéu marrit èr qu'apellon
la malaria e que coungreio li fèbre. De liuen
en liuen vesès, aqui coume en Camargo, de
manado de cavalin e rperéu de bouvino negro,
emé si gardian à chivau, qu'au-liô dôu fichei-
roun porton uno aguïado em'un fusiéu en
bandouliero.
A l'ourizount, vaqui Corneto, que subre la
mountagno banejo emé si tourre. Pas liuen
UN EPIGRDIO DE PÈIRE BELLOT
A Marsiho, en 48, subre la Plano Sant-Miquèu, avien mes sus
un pedestau un buste de la Liberta, que, coume tôuti li
buste, noun avié ges de bras. D'un journalet d'aquelo epoco,
Lou Descaladaire, que pareiguè soulamen dos fes, tiran
aquest epigramo dôu troubaire Pèire Bellot :
- Digo-mi, Liberta, perqué fas tant la bèbo...
A ti vèire, dirien que lou charpin ti crèbo.
Voudriés bessai quita la Plano Sant-Miquèu,
Ounte l'ivèr t'assièjo e n'as ges de mantèu ?
- Acô-d'aqui, moun fiéu, ti prègui de va crèire,
Mi fa ni fre ni taud.
- Eh ! bèn, qu'es qu'as, alor? - Ai lei bras rout, de vèire
Que meis afaire van tant mau.
A u mes de Mai,
Irai coume te plais.
LA PA URO VÉUtSO
I'avié 'no fes la femo d'un paure orne que venguè
véuso.
E en estènt vengudo véuso, anavo, cade vèspre, à la
toumbado de la nitre s'ageinouia davans l'autar de la
Bono Maire de Diéu, e ié fasié devoutamen 'questo
preièro :
d'aqui, li rouino de l'anciano Tarquinio, ounte
an dessousterra que-noun-sai de toumbo
etrusco e d'innoumbràbli vas de terro, poulidamen istouria 'nié la mitoulouglo antico.
La Touscano a pres fin. Mai li Maremo tonjour duron. Intran dins l'ancian Latium, ansin
nouma e bèn nouma pèr raport à sa latitudo
o estendudo plano de campèstre interminable,
emé de mountiho tepouso, flourido de pourracho e de margarideto. D'aqui, d'eila, quauque
escabot emé si pastre e 'nié sis ase, coume lis
abeié d'Arle. La vido pastouralo es la memo
pertout. Pièi d'agarrus e de genèsto, quauco
bello pinedo de pin paro-soulèu, alin de-vers la
mar - que ribejan blavenco. De gros biôu gris,
qu'estrasson eilalin un trescamp. E toujour la
Dins lou trejit, Louis XVI legiguè lis Ouro dis Angou-
nisant e li saume de Dàvi. Lou plus prefound silènci
regnavo de pertout. Arribè coume acô à la plaço de la
Revoulucioun, dicho àutri-fes « de Louis XV », descendeguè de la veituro e escalè sus fou chafaut.
13u-meme quitè soun àbi e sa gravato, e noun resté
cubert que d'un gilet de mouletoun blanc. Vouguè pas
soufri que ié coupèsson li chevu ni que i'estaquèsson li
man. Mai, i'aguènt, soun counfessour, di quàuqui mot,
se leissè faire.
Percourreguè dis iue lis ôujèt que l'envirounavon,
e 'm'acô demandé se l'on cessarié pas de batre lou tambour. Vouguè parla ; mai uno rampelado ourdounado pèr
Santerro, qu'èro lou coumandant de la Gardo Naciounalo, l'empachè.
Dôu tèms que ié metien li cenglo, afourtisson que
diguè : « Je meurs innocent, je pardonne à mes ennemis, et
je désire que mon sang soit utile aux Français et qu'il apaise
la colère de Dieu. »
A dès ouro e dès minuto, sa tèsto, de soun cors fuguè
desseparado. Soun cors, emé sa tèsto, fuguèron depausa
dins uno banasto de vege, pourta au cementèri de la
Madaleno, e mes dins uno fosso entre dons lié de caus
vivo. E se i'establiguè, pendènt dons jour, uno gardo.
Lou 15 d'ôutobre (1793), la Rèino aguè lou meme sort.
Aguè lao tèsto trancado, sus la plae-o de la Revoulucioun,
à miejour e 'n quart. Avié, lou Rèi, 39 an, 5 mes manco
2 jour ; la Rèino, 38 an, manco 5 jour.
Ano-Eisabèu, sorre de Louis XVI, qu'avié que 30 an e
8 jour, aguè tambèn la tèsto au sôu. Lou fiéu dôu Rèi
« Bello santo Maireto
Ai perdu moun oumenet !
Mai au mens, o Viergeto,
Mandas-me 'n pau de vinet. »
Un di clerjoun, que venié tôuti li vèspre pèr barra la
glèiso, entendeguè la preiereto de la véuso, e que faguè?
Anè s'escoundre darrié la Santo Vierge.
Veici qu'à la ribo de la niue, la pauro bono véuso vèn
coume à l'ourdinàri, e coume à l'ourdinàri coumenço sa
preièro en souspirant :
« Bello santo Maireto,
Ai perdu moun oumenet !
Mai au mens, o Viergeto,
Mandas-me 'n pau de vinet !
»
Lou gusot de clerjoun alor ié fai :
« Demandas-ié d'aigueto,
Groumandeto !
»
La véuso s'imagino qu'èro l'Enfant Jeuse qu'avié respoundu, e sèns mai de refieissioun, tout-d'un-tèms ié
replico :
« Soun pas tis afaire !
Te vos teisa pichot lengu !
Laisso parla ta maire,
Qu'a mai de sèn que tu !
»
mouriguè 'n presoun ; e sa fiho, plus tard, fuguè remesso
en change, a l'emperaire d'Alemagno soun parènt, contro
li representant dôu pople Camus, Drouet e ion menistre
Burnonville, qu'éu retenié despièi la trahisoun de Dumouriez.
Èro lou 19 d'avoust 1792 que lou generau Dumouriez,
campa davans Sedan, avié coumpli soun trahimen.
Vès-aqui la fin tragico dôu paure Loûis XVI, bon rèi
que, sènso doute, aurié fa lou bonur de tôuti li Francés.
CHAPITRE XV
Retour à Castèu-Nôu, la Coumessioun d'Aurenjo.
Après la reducioun de la vilo de Touloun, l'enemi,
qu'èro alor sus tôuti li poun de la Republico, acoumencè
d'evacua nôsti frountiero. Li Prussian fasien lou siège de
Lilo en Flandre ; Landau èro blouca ; lis Austrian tenien
Longwy, Condé, Valenciano, Landrecies ; la Vandèo
ôucupavo uno armado de mai de 150,000 ome ; Lioun èro
en rebelioun ; lis Anglés, just venien d'evacua Touloun ;
e, intra 'n Franco, lis Espagnôu sarravon Perpignan.
Mai l'innoumbrable noumbre de tant d'enemi, pamens,
i republican ié fasié pas pôu, qu'au countràri soun courage creissié toujour que mai ; e sèmblo que la Prouvi-
dènci, que se servié di meichant pèr puni li meichant,
trasié sus nôstis armo si benedicioun.
En seguido veiren qu'avèn fa coume lou sant-fèli,
qu'après avé voulastra autour de la candèlo, finis pèr se
ié crema. Nous-autre avèn rout de cadeno, pèr nous n'en
BMVR - Alcazar - Marseille
tl
�L'AIOLI
LOU VKNTOUR
,pèr escala lou Mount-Ventour, desesnpièi qu'à la eimo
an establi un ôusservatôri, s'es fa 'no routo carroussablo que
permet sènso peno de se gandi fin-qu'au cresten. Encrai
i'ague amoundaut encaro quatre pan de nèu, coume lis
escalaire van, emé lou bèu tèms, reveni vesita nosto mountagno soubeirano, l'Aibli vai donna vuei loir galoi recit d'uno
ascensioun facho pèr Roumaniho, i'a 'no quaranteno d'an,
quand èro à bast de miôu e pèr lou carreiroun di loup que
se fasié la 7nountesoun e qu'en prouvèrbi se disié :
Lou Mount-Ventour,
Sage quau noun ié tourno, fou quau ié fai retour.
chafaret e loir boucan d'uno voto..., un bal, emé de
menestrié que se n'en dounavon tant que poudien, era'un
bèu couble d'ôuficleïdo, mai qu'ourlavon coume d'ourse
e renavon coume de porc, - que se despoutentavon, la !
Èro coume un brama de biôu enraumassa, e i'avié de
clarineto e de cournet ! bossai un troumbone ! ! L'ôuficleïdo es dounc coume la misèri : se n'atrovo pertout?
E dire que nôsti dansaire de Prouvènço, que s'esbaudis-
sien e sautavon, passa-tèms, au son tarit dons e tant
SANTO-CROUS
à ma bravo sorre Touneto.
UNO FLOUR.
Touneto, gènto e bravo sorre, es iéu. Diéu te lou donne,
mignoto. Vène t'adurre un pichot presènt. Aines li flour:
n'as acampa toustèms pèr li metre i pèd de ta Vierge de
gip. Tè, ve-n'eici uno. Es, pecaire ! passido, e grosso
tout-bèu Must coume un grau de toun capelet. Vas crèire
qu'eiçb n'èi pas segur quaucarèn de requist, e pan vai
t'enchaure de ma douno. Ah ! ma sorre, se sabiés coume
èro poulido e escarrabihado sus soun pecou, ma floureto,
quand te la culiguère, T'aura deman vue jour!... Oh! ve,_
l'atrouvaras bello que-noun-sai, la boutaras dins tis ouro,
e la counservaras coume un relicle, quand saubras que
l'ai saussado, en pregant Diéu, dins l'aigo-signado, amount,
apereilamount (lins li nivo, au pèd d'uno trous; quand
saubras peréu, ma Touneto, qu'ai agu, pos me crèire,
proun peno pèr te l'ana querre !...
MOUNT-VENTOUR.
- Dins li nivo ? Que me cantes aqui?... Saras dounc
touto ta vido un galejaire? - 0, dins li nivo. Escouto-me,
Touneto, moun sang ! Viro-te de-vers la Crau : tè, qu'es
acô que bluiejo, eilalin liuen, e qu'es aut, tant aut qu'es
dins li niéu, e qu'eiça pèr Sant-Simoun, bessai avans,
metra sa courouno trelusènto, sa bello courouno de nèu?
- Es Mount-Ventour. - Eh bèn ! ma chato, èi sus souri
cresten que t'ai euli aquesto flour..... Acb t'estouno ? Eh
bèn ! iéu eiçb vole te counta de fiéu en courduro e pan
pèr pan. Siéu segur que moun paraulis t'agradara,
coume t'agradon la F'erigoulo e li Capelan. Fasen courue
Mèste Nourat : anen plan e acampen bèn. Li camin soun
forço escalabrous : s'anavian trop vite, veses, ma bravo
chato, pourrian nous roumpre lis esquino. Donne que,
pèr bèn acabit, fan bèn entamena.
MOUSSU LOU CURAT DE BEDOUIN.
l'a, i pèd de noste Mount-Ventour, un galant vilage
que ié dison Bedouin, e qu'èi quiha sus uno colo coume
un aucèu sus uno mouto. Es pas necite de te faire ploura
en te countant qu'après 89, li bourrèu aguèron proun
obro à Bedouin..., e que tant de bràvi gènt, martire ié
mouriguèron !
Bedouin, après noste soupa de coucourdo, de tartifle,
d'ibu enciha e de merlusso fricassado, anerian, emé
Seguin, pèr prendre un parèu d'ouro de repaus, d'un lié
n'en faire Bous, e tira pièi à la paio courto pèr saure
quau de nàutri dons aurié loir matalas..., se lavieu tengu,
te dise, l'auriéu segur grafigna ! Figuro-te, sorre, qu'erian
mort de som, e que i'avié, souto nèsti fenèstro, tout bon
Es pas necite de te faire ausi de crid
d'espavant, de te faire vèire de cadabre à mouloun, uno
glèiso que petardon e que s'aclapo ; loir negre nivo de
fum que mounto, mounto, e s'espandis sus d'oustau que
flamejon, cracinon e s'acrason ; es pas necite : n'auriés,
ma Touneto, de mourimen de cor!... Mai fan te dire que,
moun Diéu vous rènde gràci 1. li loup ié soun plus tourna
dempièi; que, dempièi, Ion parque s'es pan à pan refa ;
que l'avé n'a fa que crèisse e embeli, e qu'à l'ouro
d'iuei, a loir bonur d'avé ion meiour di pastre. Moussu
Ville es bèn segur un Curat d'elèi, qu'a loir cor sus la
man, un sant orne d'autre-tèms qu'a rèn de siéu, bon
coume Ion pan, e que, un d'aquésti vèspre passa, me
venguè courue acù:
-,Roumanille, es pas que noun sachés que,'loir 14, es
fèsto eiçamoundaut, e qu'anan à Santo-Crous planta la
trous de moun Jubilèu. Se voulias veni, grand gau me
farias. Boutarias pièi tout acô bèu dins li papié.
- Sias trop bon, Moussu leu Capelan. E quouro
partès ?
- Dimenche, apereiça vers miejo-mue.
- V ai bèn... Se Diéu me presto vido e sauta, Dimenche me signarai e dirai un Pater i pèd de vosto crocs...
- Vaqui ço qu'èi, sorre. E partiguerian ton dissate,
iéu emé lou musicaire Francés Seguin, que vai restaura
galoi dôu tambourin e dôu galoubet, an fa teisa galoubet
e tambourin, pèr faire brama d'ôuficleïdo, rena de troumboue e quila de clarineto !... Oh! li gargamèu !... Basto !
un charivarin nous cantavo ne-ne som-som : semblavo
que loir diable e soun trin èron pèr orto e se boutavon
en aio pèr nous enebi la soin ! Seguin, qu'amo pamens la
musico, penecavo en rouvibant !... E iéu, paure doulènt !
desmemouria, despacienta, lis auriho estrassado e la
tèsto routo, virouiave sus ma bassaco coume s'ère esta
jasènt sus d'ourtigo !
LI BOUITO E LI MIIÔU.
Sian sauva, gramaci Diéu ! Miejo-niue sono; la campano
es à brand, li bouito peton pèr reviha li pelerin. Ah !
n'avian, pecaire ! pas de besoun. Saute au sbu dôu lié,
m'embraie... Atrouvan, davans lou lindau de la Clastro,
noste mounde alesti, o que s'alestissié, tôuti loir bastoun
à la man, la biasso sus l'esquino e la coucourdo sus
l'anco. Quau vai, quau vèn.
- Anen, d'aut ! Nanoun, bouleguen-nous.
- Ohé! Jan, Glàudi, Francés, Trefume, parten.
- Ounte siés, l'Avani?....
E li mai pressa se bouton proumié. De mibu espèron,
ion sa de fer sus la bardo : n'i'a un pèr loir Grand-Vicàri,
un pèr Moussu ion Curat, un pèr Moussu loir Maire, un
pèr dons bràvis abat, que mountaran un pan chascun ;
un pèr Seguin.... T'esmbugues pas, sorre ! n'i'a un pèr
toun (raire, qu'a d'agacia : lou miéu es aquéu grand
gimèrri, crut coume uno tourre, e qu'es emé loir que vai
carreja dins sis ensàrri li viéure emé li candelié de
l'autar.
Eh bèn ! malan de sort ! fau l'encamba aquesto bèsti !
MOUN MIÔU.
Iéu que, dins ma vido, à chivau ai jamai mounta que
sus uno cano, e, pièi, sus un ase testard... coume un ase,
que tarit reguignè, loir dembni ! que me plantè eila courue
un pan môusi, fau qu'escale aquelo bèsti !... Ai ! ai ! ai !
sorre Touneto, es eici que sian ! Grand-Vicàri, Curat,
Maire, abat...., sortir tôuti escambarla : escambarlennous. Siéu pas pèr acô tant pichot: pamens aquelo esquino
de rnibu èro eilamoundaut, tant aut que s'ausèsse, mandave querre uno escalo !... Basto ! faguère tant di pèd, di
geinoun e di man, tant m'aubourère, m'estirère bèn tant,
que, finalamen, gounfle coume un perus, trevira e tout
coulant, sieguère, pèd sus l'estriéu, d'assetoun sus ma
bèsti coume uno mounino sus la gibo d'un camèu.
JA! r!
Es pas Ion tout de i'èstre mounta, fan arc, ié faire bono
countenènço. Lou Grand-Vicàri camino davans : lou
seguissèn. Ja ! i l Ère sus ion mitan de la rengueirado.
Brandouiave mai sus ma bardo qu'uno sounaio au c'ou
d'un menoun. I'anaras ? i'anaras pas ?... Tèn-te bèn,
Jôusè ! anèsses pas t'ensuca ! as encaro tant de vers e
tant de proso à faire ! E balin ! e halant!... E, subre lou
marcat, loir camin anavo forço en davalado, e pas poussihle, sorre, de bouta la mecanico ! Couquin de canèu !....
Aquelo bardo èro segur bourrado emé de meseioun de
pessègue ! Ero quaucarèn de tant ample que, jamai de ma
vido de mi jour, aviéu vint mi bo'rtèu tant liuen l'un de'
l'autre ! T'esbarjaras ? t'esbarjaras pas? I'a'n Diéu pèr lis
embriago : n'i'a peréu un pèr lis aprendis cavalié. Ja ! i!...
E dire que faudra resta'qui, li cambo escarcaiado, belèu
sièis lbnguis ouro de reloge ! E dire que manjan coume
acb poste bon pan proumié ! Que purgatbri, sorre
Touneto ! ...
Quand toun fraire èro ansin, paure paciènt e tout
esmougu sus sa bèsti, tu, ma bravo chato, dourmiés ta
som sereno coume la soin d'un enfant ! toun bon ange
bessai te parlavo de iéu ; e quand renave e reboulissiéu,
en pantaiant tu risiés.
Saboly.
LA LUNO.
LIS ÔUFICLEÏDO.
Fasiéu pamens tout moun poussible pèr me i'acous-
- Oh ! sarnebiéu ! sorre, se l'aviéu tengu, aquéu qu'a
inventa aquel abouminable engen, quand, à la Curo de
tuma...
Mount-Ventour èro à nosto man gaucho, gris, sôuver-
fourja de plus grosso ; e de nous n'en penti - crese
long de la muraio, un représentant dôu pople, manda
dins lou Miejour, aguè la barbarlo de faire guihoutina
qu'auren loir tèms.
Pèr reveni à nosto istbri, fuguère nouma bregadié, pèr
ana coundurre un counvoi de douge pèço de canoun
à Marsiho ; e d'aqui me faguèron ana jusquo à Touloun.
lé restère vue jour, en esperant d'èstre chabi. Dôu-tèms
m'anère permena adamount au fort Faroun, jusquo sus
la redouto. Iéu ié coumtère encaro trento-vue cadabre
entendu ; recouneiguère entre éli un sarjant de ma coumpagnié - que i'èro resta coume èro toumba, senoun que
l'avien despuia.
Fasié pieta de vèire tant de pàuri malurous aqui sènso
sepouturo, devouri pèr li chin e pèr li courpatas. E forço
àutri cadabre, que dins la roucassiho lis avien aclapa e
-
setanto-tres persouno. Co que i'aguè de plus crudèu e de
mai abouminable, es que faguè, de la coumuno, sourti
tônti lis abitant, emé defènso d'empourta ges d'efèt ni de
moble. E'm'acb dounè ordre que se boutèsse frb i quatre
caire dôu vilage.
Pode afourti iéu-meme qu'estènt, aquelo niue, subre la
routo d'Ais, en dessouto de Seras, ai vist de liuen flameja
Bedouïn, coume ai vist arriba, iéu, en vilo d'Aurenjo, loir
tounsbarèu ensaunousi.
Tout acô se passavo au mes de flouriau, an segound
de la Republico (1793).
qu'avié pas pouscu li counsuma la terro, l'on li vesié
CHAPITRE XVI
roués dire aquéu tribunau de sang (presida pèr Fauvèti,
De l'aboulimen de la Religioun e de tnuti li signe esteriour.
Lou meure représentant qu'avié brulaBedouïn-venguè
coumpli en Aurenjo sa feroucita moustrouso.
entre-seca.
Revengu à Foustau, ié demourère l'afaire de dons mes.
Es en aquelo pountannado que se creè dins Aurenjo
aquelo infernalo Coumessioun, se-disènt poupulàri, o pèr
1ou
canibale d'Uzès), que faguè tant peri de vitimo
rnnoucènto, autant orne que femo, capelan, religions,
t]ourgo, sacrifica pèr d'iro e de venjanço particuliero,
ruai pèr encauso, la plus-part, de religioun. Talamen la
terrour èro à l'ordre dôu jour que dependias, d'aquéu
teins, que d'uno marrido bengo. L'afaire de Bedouïn n'es
osta 'n terrible eisèmple.
Car, un vèspre, pèr-ço-que quàuqui marrit sujèt, o
quàuqui bedigas, anèron derraba l'autre de la liberta e
estrassèron quàuqui decrèt de la Counvencioun afficha
S'èro establi, dins tôuti li coumuno, de coumitat de
survihanço, coumitat coumpausa en majouro partido de
tout ço que i'avié mai inmourau e mai impie. Ero d'aquéli
gènt atroce que dependié la vido, coume la reputacioun,
de que-noun-sai de citoyen. Car, se voulié quaucun èstre
à l'abri d'aquéli vil camalioun, falié que ni la hourso ni li
presènt se i'espargnèsson. Sènso acb erias segur de
toumba souto sis arpo, e d'aqui à la mort.
Èro donne loir représentant Maignet qu'èro lou menistre
d'aquelo couorto infernalo. Èro éu que presidavo en tôuti
3
tous e grand. Quàuqui fib, pèr aqui, pèr eila, ié lusissien
coume d'estello esbegudo que se podon tout-bèu-just
destria, amoundaut fours dins bon cèu vaste : èro de
pelerin que s'èron nies davans, e que fasien fib courre
pèr nous faire lingueto e nous dire : - lé sias pancaro
rimai d'encaro ! Que noun partias pulèu, e sarias arriba !...
- Espinchave, enchaiènt, aquéli pichot lume esmarra
dins li nèblo de la mountagno, e revassejave. Li branco
di roure que rescountravian de liuen en liuen sus poste
camin, - qu'a proun besoun d'èstre despeirega -, me
tiravon, en me turtant bon front, de moun enchaiènço e
de mi pantai. Se sachés, sorre Touneto, co qu'arribè, i'a
bèn d'acô quàuquis-an ! à-n-un que ié disien Absaloun, te
diriéu que, se n'aviéu pas agu marin canèu d'estamgire,
me n'arrihavo segur autant!... Ja! i loir tran-tran de
moud Imbu m'enfetavo mens; aviéu ion cor un pan pu
!
siau ; m'escarrabihave e cacalejave un pauquet. Tetère
ma coucourdeto, e ma pbu s'esvaliguè.
Nôstis abat disien : - Oh ! loir bèu cavalié qu'acb vai
faire (lins quàuquis an d'eici l... E Moussu ion Curat,
qu'avié vist de près moun tremoulmn de pôu, èro espanta
e candi de me vèire sus ma bardo, tranquile e siau coume
Batisto e fièr coume Artaban ! Fan te dire, sorre, qu'une
fusado celebrè ma valour, e faguè plbure pèr iéu, ounour
suprême ! l'or de si belugo e l'argènt de sis estello !... Enterin la luno, calèu que ion bon Diéu nous prestavo,
fasié pas trop bèu lume, pèr-ço-que de vivo l'embour.
gnavon de tèms en tèms; mai quand, de-fes, nous relucavo, desennevoulido, me semblavo que risié, la bravo
1uno, de vèire marin biais de l edouvin e moun atrenca.men de Bôumian.
LA COUMBO-FIHOLO.
- Acb, se plôuvié ! disié Moussu lou Maire.
- Un jour plôuguè qu'èro nivo, fasié marin mulatié,
en regardant loir cèu, que s'ennevoulissié de mai en mai.
- Tant rebouli, disié l'abat, pèr ana belèu se trempa
coume uno aigo-boulido !
- Que Sant que siegue, ora pro nobis, faguè la santo
femo que pourtavo dins sa faudo quatre bouquet de pato
pèr garni l'autar.
Vaqui ço que se disié, sorre, enterin que cantave coume
uno ourgueno loir galant nouvè de l'ami Dau :
D'ounte vèn que sias per camin
Tant bon matin ?
De-que barrulas d'aquesto ouro?
Te dirai, sus acb, que ma musico fasié gau à rnoun
mibu : sis auriho s'èron requinquihado.... bèn tant qu'aubourè lou ras en l'èr, durbiguè la barjo, e bramè courue
un brau. Seguin diguè que fasian un duo superbe'dise
qu'amavo mai loir hi-ho de ma bèsti que li brau-brau
ôuficleïdo. Finalamen cantère tant que n'en fuguère gaina.
Beguère alor un chicouloun, e siblère la Marsiheso....
- Cante-la quau voudra ! iéu, l'ai toujour siblado.
-
Intravian dins la Coumbo-Fiholo....
Qu'es acb ? Uno grando e longo van, que vai di pèd fin
qu'à la caumo de la mountagno, bourdado de routas
aut, espeiandra, nus, de moue fendascla, pounchu, e
mounte bon carreiroun que meno à Santo-Crous barrulo
d'eici, d'eila, fai la serp, mounto, davalo : un draiôu
d'infèr! Entamenavian l'escalage: me signère. Lou GrandVicàri èro davans, e me semblavo i'ausi dire : Aquéu que
me seguis noun cainino dins la saumura. Co que fuguè,
ma sorre : un gai ventoulet coussejè li nivo, que s'esvartèron ; la luno clarejè.... Diguère à moun vesin l'abat:
- M'es avis, Moussu, que lis ange de Diéu nous amon.
- Coume?
- Vesès pas que vènon de destarina leu cèu, pèr nous
faire plesi, e de bouta d'bli à poste calèu?
A MOUN MIÔU.
O moun hèu e brave mibu, tu siés, segur, uno bond
pasto de mibu ! Aie carrejes em'uno paciènci, em'uno
prudènci que me fan gau, e te n'en glourefique, o moun
grand mibu !... Ah! s'au mens taviéu adu quàuqui tourtihoun e quàuqui bescutello !... Coume tu lèves ion pèd
net !... l'a de caapo, de trac, de vabre e de roco : que
t'enchau ? camines eici coume se caminaves sus leu
velout d'uno tepo flourido. lé veses miés que s'aviés de
bericle, e dirias qu'as un iue à cado bato ! Sènso t'es-
mbure e sènso t'encala, passes, fièro e noblo bèsti,
mounte passarié pas lou chivau de Cifèr! E pièi, o moun
bèl animau, as un tant galant biais quand t'aplantes e
te soulajes, e quand duerbes la barjo e que brames l:..
As uno cambo de fèrri, e jamaj diriés cebo... O moun
grand mibu... iéu vole te...
Moussu
HoI!
- Que i'a ?
- Fan davala.
- Perqué?
sis ouperacioun ; e se se coumetien tant d'aboumina-
cioun, acb 'ro pèr soun ordre.
Pèr quant à iéu que n'aviéu vist, d'atroucita, deja que
trop, acô me traucavo bon cor. E pulèu que d'èstre aqui
temouin e espetatour de tant de cruôuta, estènt que
passavias pèr antipatrioto, quand rougissias e que
plagnias ton sort d'aquéli malurous, cregneguère pèr iéu
e decidère de retourna sôudard à l'armada d'Itàli.
Arribère en Antibo, ounte fuguère nourna tout-d'untèms bregadié dins la cinquèimo divisioun d'artiraié de
siège. Es en aquelo epoco que l'infèr descadenè tôuti si
furio contro la religioun catoulico.
De coumessàri, manda dins tôuti li coumuno, counjountamen emé li marrit crestian, faguèron toumba li crocs,
esclapèron lis autar, jitant li tablèu au fib, proufanant
tout ço qu'a, la Religioun, de mai sacra. Aguèron pas
vergougno de dedica à la Resoun li tèmple counsacra à
la Divinita. I prèire, touto founcioun ié fuguè interdicho.
De menistre de Satan ourdounavon de pourta tôuti li
vas sacra, sant-sacramen, iralice, cibôri, encensié, crocs,
bouito di sauts bli, candelié, chasublo, capo, emé tôuti
li linge, de li pourta au destrit, pèr n'en faire sa riado.
S'un capelan èro trouva disènt sa messo o eisercènt
soun menistèri sus quauco persouno malauto, èro mes
sus-loir-cop en estat cl'arrestacioun, mena davans un tribunau pèr ausi sa sentènci e coundu à la mort. Li prèire,
emai fuguèsson soumés au gouvernamen, fasié, se voulien
plaire à-n-aquéli scelerat, que mountèsson en cadiero pèr
déclara que soun mestié noun èro qu'un charlatanisme. E,
malurousamen, tambèn n'i'aguè que Ion faguèron. (Asegui,,
BMVR - Alcazar - Marseille
�L'AIÙLI
4
fan ié
- Vesès pas que ma bèsti n'en pùu plus, e que
leissa prene alen?
- Hoi !...
orne
Vaqui ce, que me diguè fou mulatié, un brave
Li bras
qu'avié l'iue dubert sus la bèsti e sus la gènt.
de dessus ma
me toumbèron. Pamens me desempeguère
racino ! En
bardo... Cresiéu, ma sorre, de i'avé pres
pièi
m'auboure,
davalant de ma tourre, m'escagasse...,
moun agacin !...
e me boute à carnina en gouiejant. Ai ! de
pas la segui, que
La bèsti es davans. Coume poudiéu
fan iéu? entourtouie à ma man sa co moustouso, e fai
tira, Marins ! tira que finiras 1... Ja !
- Tablèu! -
i!
QUE NAS !
Te sèmblo pas que me veses, bravo sorre Touneto ?
carreto, venguère
Quand pièi fuguère proun estaselafasié
gai; ton pichot
mai loir cavalié... Entanterin l'èr
fou vas, l'avié rendu crebiset fin que me poutounavoÈre
tout relènt, me sentiéu
mesin courre uno agrioto...
boutèu : cargue ma
de frejoulun dins l'esquino em'i
moucadou la mai afrejouengravate
emé
moun
roupo ;
lido de mi quiho, e me vaqui vesti courre Sant Jùrgi....
: de
Anen ! escalo qu'escalaras ! Lou desertdes'embelissié
liuen en liuen,
fan navet coumençavon de negreja,
dins fi caiau de la coumbo e sus fi mourre, e l'aureto de
la primo aubo ié foulastrejavo à l'entour.
un.
e dins quauque taire n'espelissié sèmpre encaro
Èro acù couine un chafaret de fiera. Aquéli béni gent,
tôuti pèd-terrous, tôuti pacan couine nautre, ma sorre,
èron gai couiné de passeroun e mai urous que de rèi :
tout acù cacalejavo, galejavo e risié. E, pecaire. ! èron
las coume de chin ! e pèr lis adurre aqui tant aut, n'avien
e si sabato. N'èro
agu d'autre miou éli, que si bastoun
vengu de tout taire : de Saut, de Flassan, de Bedouin, di
Bèu, de Caroumb, de Malauceno, de Sant-Savournin, dis
Abiho... que sabe iéu? Falié vèire coume èro estrange
sus fi
acù ! Aqui uno chatouno dourmié, bèn acatado,
Bila
Bregido
e
soun
geinoun de sa maire que penecavo ;
droulas tuavon ton verme ; Bastian, que venié de trissa
courre un rassaire, esquichav0 un age. ; Tùni ère, agrouva,
pèr faire
e viravo la cadeno de sonn esquino à la brasa,
seca sa camiso toute, coulante, de, susour ; Coulait erré
fou pèd empuravo fou fié, Bartoumiéu loir boufavo erré
sortir capèu -, Jeloun de la Goio escrancavo un
fan pèr
faire uno regalido... I'avié de pièi, de vièio, qu'avion loir
grand mens si sièis crans ; i'avié peréu. d'enfant de sièis
à sèt an pas pris aut que de caulet-flôri...
- D'ounte ven, fraire, - me diras, - que tôutis aquéli
gènt avien tant trima, tant susa, tant rebouli, pèr venu
tant aut e (le tant liuen?...
- Touneto, ma sorre, siegues pas tant pressado.
D'ounte vén 'l Loti capelan qu'es aqui, escoundu dins sa
roupo, e qu'es tant apensamenti, tout-aro te respoundra...
quand saren à Santo-Crous.
QU'ES MAI EIÇÔ ?
coumÈre fou darrié de la chourmo. Li cacalas de mis'ausien
de
me
saupre
à
la
co,
pagnoun, que risien
eilamount. Ma bèsti pren de piquiero : vùu ajougne,
doublo loir pas.... quand subran :
- Moussu ?
- Mai ?... Qu'es mai eiçù?
- Tenès-vous bèn?
- Que i'a?
bèu de rèsto !
J'a que, eiça-de-long, loti camin ci pas
tant que n'ai. E
lé
fau,
en
durbènt
d'iue
- Gramaci
draiùu que me sèmblo uno
vese em' esfrai qu'escalan un inuraio
blanco : acù moungrosso inascaraduro sus uno
tavo courre lis escalié de nosto feniero : uno cabro aurié
de moun miou
belèu agu pùu de ié passa! Louce.mourre
li boulet d'un
èro amoundaut, eilabas ère sasoute,Couine
si
pèd
fi clapas barbèsti
;
manescau boufavo ma
f
b.
Me
revire,
e
vese
un abime
rulavon e si fèrri batien
Mi péu s'eirisson sus ma
d'uno inmènso e orro founsour! m'amouloune
courre un
;
tèsto ; fan la car de galino
de mis estriéu ; embrasse
cabudèu ; fau tibia fi courrejo
e sarre, pèr pas resquiha, fou cùu de l'animais ; sus soun
coutet m'amourre, e dise moun Confiteor.
L'ERMITAGE.
Es uno enfourna facho à bèl-èime en pèiro-frejo ; e lé
dison ansin, dôumaci es un saut orne d'ermitan que
aquéli bràvi gènt se soun donna la petachino. A faugu
que, man-grat lis escridassado e li proutestacioun dôu
pople, embarrèsson la bèsti. Au quatren qu'a sourti, un
bran espagnbu tourna-mai, es esta bèn pire que tout.
D'abord, avien-ti pas agu fou front de je bouta fi boula
i banc, courre à Paris ! E'm'acù, cresès que l'an courregu? Ah ! pecaire !... Es d'Arlaten que, davalant dins
ion round, à la barbe, dis autre, l'an fa que-noun-sai de
galant raset.
Es de crèire qu'aquéli pànris Espagnùu fugon esta
desôurienta emai descouraja pi' 'r aquelo defènso dôu jo
dôu picador, facho just au damé moumen. Car dison que
Carillo a bon renoum de vaientiso. Toujour èi, qu'entre
quatre qu'èron, soun esta aganta cinq cop (errai proun
estrassa) pèr la banc, di biôulet qu'au bèn vougu travaia.
Enfin fou rnounde se n'en souri donna de brama pèr
si quinge sbu, e an bèn fa.
E pièi, vès, quand sarié que fou bonur de regarda lis
Arlatenco, fi qu'an pouscu l'ana soun bèn rirons.
OULEGADISSO `fROIJVENÇALO
- En Belgico, M. Emile Roustan, jouine e valènt counferencie, a fa e fai encaro, à Liege e à Namur, uno serio de charradisso sus la Literaturo prrouvençslo mouderno. Aquéli counferènci fan toujour que mai ilôri.
- 1 fèsto de To'.ilouso, pèr ion passage dôu Presidènt de
la Republico, se vai canta uno cantadisso escricho en lengo
d'o, pèr Ag. Fourès, emé musico de P. Vidal.
1'aubourè (lins aquel afrous desert. Nasejère à la porto :
uno brouqueto de cira me faguè fume, e veguère, aqui
dedins, un fourniguié de femo et de caato. Esquichado
o sus dons
l'uno contra l'autre, dourmien sus la rote,,
det de fueio seco, un caiau pèr couissin, couine Jacob.
E siée segur, ma sorre, que, couine Jacob, mai d'uno
soun bon jour à
d'aquéli bràvi femo qu'anavon faire d'ange
que moun-
!
- Au Martegue, à prepaus dôu viage di felibre parisen en
Prouvènço, M. Hugues a fa, davans sala coumo, uno counferènci prouvençalo sus nosto reneissènço.
Santo-Crous, vesien, en pantai, de vùu
tavon o que davafavon.
PAUSEN-NOUS.
Escouto-me, sorre : es questioun qu'avèn proun escala
un
pèr aro ! Vaqui peréu proun têtus que ié vain couine
barrau destapa. Fasen couine tôuti: pausen-nous sauta
fi fan. Sian au Jas, fan jaire. Laissa-me desengravata
moun boutèu e desenredi mi pàuri cambo ; laissa-me 'n
pan ana d'un rondelet à l'autre, pèr espincha e pèr ainsi.
Ai proun mascara de papié pèr vuei. Sian las téuti dons,
iéu d'escriéure, e tu de legs. Belèu qu'en plan te leissariéu
pas coume acù, e te menarién eilamount sènso desatala,
se sablés autant bèn legi co que te boute pèr escri que
ço que sabes liga 'nié de jeune e vèndre nhstis ensalado.
Embrassen-nous, mignoto, e n'en parlen plus... enjusqu'à
Dimenche que vèn.
Adiéu, Touneto. Tèn-te gaiardo.
LI PELERIN.
Oh!
Quand n'en fuguère au nnee culpa, erian sauva....
me leva fou mens
ve, sorre, me semblé bèn que venien deI'avié
de-que n'en
trente, quintau de dessus fou pitre !
faire un ex-voto...
Finalamen, ajougneguère pièi la caravano : atroubère
de mi nouvelle : n'i'en
J. ROUMANILLE.
mis orne que se demandavon
bos de fau. Es aqui
dounère de fresco. Erian ennous
plenfasien
fèsto e bèn-venqu'ausigueriam de crid que
lis
ecô
di
van faguèron
gudo : ié respoundeguerian, e
l'alo dôu
(A segui).
19 de setènibre, 1851.
Servine.
- Dins LE CONCILIATEUR DE LA CORRÈZE de Brivo : Lou
bouirot e L'ase qui fai fou lioun, pèr J. Roux.
- Dins LA CHRONIQUE DE VAUCLUSE de Carpentras : la
countinuacioun (fi Sèt nierviho de Carpentras, pèr fou Peirin ;
Lou prouaue sernaoun de Moussu Guerin; Gran d'or de la sensano,pèr Mise Rapugo.
- Dins LE CONCILIATEUR de Bèu-Caire: Legèndo de VostoDanrao di pountie' de Bèu-Caire, pèr J. B.
- Dins LA CIGALO D'OR de Mount-Pelié : Felibrejado de la
31antenènco de Lengadô, pèr Pau Grume, emé li brinde que se
ié soun di à Louis Rjumiéux pèr ié souveta bon viage ; Li
Fiho d'Avignoun, pèr Teodor Aubabel; Sus la mort de Vitour
Hugo, pèr J. Loubet.
- Pins L'ÉVÉNEMENT de Paris: Mistral à Maillane, pèr Albert Tournier.
- Dins LA CORNEMUSE de llarsiho : Les fêtes littéraires -
Victor Gela, pèr J. Gantier; La Liounido, pèr R. Montant.
- Dins LE FORUM RÉPUBLICAIN d'Arle : La Cigale à Arles.
- Dins LE COMMERCE de Grasse: Chronique provençale, pèr
Bastian Countràri.
- Dins LE PETIT NIÇOIS de Nico : Félibres et Félibrige. De Beaucaire à Nice. - La renaissance méridionale, pèr A.
Verquière.
U !O
CR U
guihaume. Yesian de fib flameja dins loir bas;
ventoulet me n'adusié fou film dins lis lue, bèn tant qu'en
risènt n'en plourave....
sian au Jas, o bènà l'ErmiAh ! siegue benesi Dieu
de
tage. Tôuti davalon de si bèsti. Quand sieguère davala
sus mi cambo : tranla miéuno, poudiéu plus me tenima
guèto, talamen que
taiave : semblavo qu'aviéu carga
Moussu fou Curat me diguè qu'aviéu trop pantoufla ma
coucourdo.
quant de gènt ! quant
0 sorre Touneto, s'aviés vistde roudelet
! Se n'en vesié
de fié, quant de moulounet
e
pertout : amount, avau, à man drecho, à man gaucho,
Co que vèn de parèisse :
- A-z-Ais : Istèri vertadiero e galejarello de Bou, pèr P.
Cheilan. (Empremarié J. Nicot).
- Dins L'HasiME Ds BRONZE d'Arle : Ai! las, pèr Ivan
LA HEI.I." F'A 1 AI \E gD
Fanfarneto se lève, dos aura davans jour,
Souleto, au clan (le luira, bai de questioun i fleur ;
E mante, fleur : « Me cueion, dis mai, urouso fin
Dôtt JIilcadô perfurne fou saboun subie-fin.
tant de gènt
Areno d Arle. - VaIM la penoenque
Arle pèr v èire
afeciouna courreguèsson dimenche
travaia lis Espagnùu dôu mataire Carillo, anouncia desempièi un nies à gros. cap de tambour !
D'en-proumié, dos ouro soulamen avons la coursa, la
mnnicipalita fai empega pertout d'aficho pèr defèndre fou
je, dôu picador Juan Perez, que força ièron ana que pèr
ami, quete trin !
acù : aganto ! E la coursa ! Ah ! mis (vair
bèn la peno,
Au segound bibu, un biùu d'Espagne,
pèr arriba à-n-acù, que n'empèston nùsti manado),
!
!
Se vènd dins t6uti li bons oustau.
Fabricant: Fèlis EvDOUx. - MARSIHO.
Lou baile-gerènt : Folcù DE BARONCELLI.
En Avignoun, empremarié di fraire SEGUIN.
En vèndo, en Avignoun, enté de Roumanille:
ÔLI
D'ÔULIVO
Siéu l'ùli franc de l'ôulivié.
LOU TRESOR DOU EEL1RRIÈSE
GRAND DICIOUNARI PROUVENÇAU-FRANCÉS,
Tastas-me, s'amas fou bon bli,
E noun trouvarés moi-in parié
Pèr l'ensalado o pèr Faibli.
E. CAIJVE F, prouprietàri
A LANÇON (B. D. R.)
lis.
Marco depausado.
Co
G.-A. P LUN &
Ràq
embrassant téuti li parla de la lengo d'O mouderno.
2VIGNON
PROPRIÉTAIRES
OUBRAGE COUROUNA PÈR L'ISTITUT DE FRANÇO
Dous gros voulume in 4' ; pres- : 120 franc.
Demandas
ounte noste soulèu
Erian estouna, despièi long tèms qu'en terra de Prouvènço,
`I
I
Dio, d'Eirago e de Castèudins
li
claretiero
de
amaduro e sucra tant de clareto, li muscadeliero de Baumo, - i'aguèsse pas dins POUÈMO PROUVENÇAU DE FREDERI MISTRAL,
Reinard, e de muscat tant fin dins
Emé la traducioun franceso de l'autour,
Esperavian....
la mai amourouso ûis Pipo, en racino de fou negbei, un champagno-prouvençau.
dire 'esBran
PAI,U , poudèn linde,
NOUVELLO EDICIOUN HACHETTE
b
Gràci à l'ounourable oustau de iu. àG-A.
amistous,
vin ounèste,
1 superbe voulume in-8°, countenènt 25 aigo-foii
plus, car tenèn. En efèt, i'atroubaren, parti d'ara, un la
fai
parti
fou
tap
poudra :
pèr Eugèni BURNAND,
Se l'autour de l'opera de Galatèio canto regale de noço e de festin, vin capitàni, viéu coume
d'avé pèr lusènto marco l'Estello de
finalamen
vin
digne
fou
vin
es
un
tresor
divin!
»
reprouducho pèr l'estè de M_Ml. LUMIÈRE,
couine un canoun li boulet,
ansin : « Lou vin,
es que, de-tout-segur, a tasta fou vin de
la bello co.
e 35 dessin dôu meure artiste, reproudu pèr
qnp
1%ilai._. es
L'OUSTAU MMALAURENT
pas besoin a de loir faire moussa :
MOUSSO TOUT SOULET.
(Aigo-ardènt de la Jamaïco, Rum, etc.)
à BOURDÈUS, Carriero Casemajor, 46.
Es força de crèire, peréu, que se l'Oustau
soun bon
Malaurent aguèsse eisista, es en
dins fou got
vin de vigne, qu'esbrihaudo
couine leu rubis, que vous caufo fou cor e
vous fai peteja l'esperit, que fou Bon Diéu
Cana.
aurié chaula l'aigo di nôvi dede
representant
Moussu Malaurent acepto
ges, e
dins tôuti li vilo mounte n'a encarod'afaire
se pùu dire qu'es un plesi de faire
em'éu.
S'adreissa, pèr rensignamen, au burèu de
Ri
U
S
La fiole, carte, or ................ 3 fr.
Un franc de mai pèr chas co iniejo-caisso
il
o snié parié.
1 fr. 7
La miejo-fiolo, carte, or ..........
Lou quart de fiole, carto or...... 7 fr
S'ESPEDIS :
Nôstis espedicioun scion facho franco de
perdu. Se
port, gara d'Avignoun, embalage escomte,
o
pago en trèto à 90 jour, sènso
bèn 15 jour 2 /. Li dre d'intrado e de
En miejo-caisse, de 6 fioln, o 12 miéji-f'010,
o 24 quart de fiolo.
o mié-panié
de 12 fiolo, o 24 mieji-fiole,,
En caisse,
o parié
1
regio arregardon fou croumpaire.
o 24 quart de fiole.
En doubla caisse,
En double parié
®
N T
estampaduro.
Brouca : 25 franc
richamen relia 'tué de ferre speciau : 33 franc.
A l'arribado, li fiole, dèvon èstre sougnousanien couchado dins un endré fresqueirous.
de 25 fiolo,o 50 miéji-fiole,,
0 50 quart de fiole.
LA RÈINO JANO
TRAGÈDI PROUVENÇALO
en cinq ate emai en vers, emé la traducioun franceso.
Pèr Frederi MISTRAL
Uno edicioun courouso in-8' (de
la lifrarié LEMERRI)
Pres : 6 franc ; pèr posta : 6 fr. 50.
l'Aiôli.
LI CONTE PROUVENÇAt
En vèndo en Avignoun, vers Roumanille
LOU
FOUIVD$DO FZ'.T 1876
1, à la carrlero Grande,-Saunarlé, 1, en AVIGNOUN
OMANCERO14ROUVENÇAU
de proumiero
Oustau bèn coûneigu pèr vèndre touto marchandiso
Pèr Fèlis GRAS,
de
tout
Avignoun.
qualita, entieramen de counfianço clou meiour marcat
lis è nouta,
encré la traducioun franceso e
258 pajo in-Se ; pres : 4 franc.
PROIDU n4u PAIS E IPSOI DU LSTRING1E
llandon leu catalogue de tôuti
lis
article à quau
E LI CASCARELETO
IDE J. II®IJMA1%II.I.E
Edicioun nouvelle, courregido courre se dé'
e bravamen aumentado.
300 pajo in-8' ; pres : 3 fr. 50 ; pèr poste, 4 fr.
BMVR - Alcazar - Marseille
�
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
BM Marseille
Description
An account of the resource
Collections occitanes de la Bibliothèque Municipale de Marseille
Revista
Item type spécifique au CIRDÒC : à privilégier
Région Administrative
Provence-Alpes-Côte d'Azur (PACA)
Variante Idiomatique
Provençal
Aire Culturelle
Provence
Type de périodique
Revistas d'estudis localas = Revues d’études locales
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
L'Aiòli. - Annado 01, n°012 (Abrieu 1891)
Alternative Title
An alternative name for the resource. The distinction between titles and alternative titles is application-specific.
L'Aiòli. - Annado 01, n°012 (Abrieu 1891)
Subject
The topic of the resource
Littérature occitane -- Périodiques
Provençal (dialecte) -- Périodiques
Littérature provençale -- Périodiques
Description
An account of the resource
<span>Douzième numéro de </span><em>l'Aiòli.</em>
Creator
An entity primarily responsible for making the resource
Mistral, Frédéric (1860-1914)
Source
A related resource from which the described resource is derived
Bibliothèque de l'Alcazar, ville de Marseille. MA 8 Magasin des périodiques morts, Fol 13136
Publisher
An entity responsible for making the resource available
[s.n.] (Avignon)
Date
A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
1891-04-27
Rights
Information about rights held in and over the resource
Domaine public/Domeni public
License
A legal document giving official permission to do something with the resource.
Certains droits réservés
Relation
A related resource
Vignette : http://www.occitanica.eu/omeka/files/original/cb38b90c1dc0a09d609cd2d69c43d7a7.jpg
<a href="http://www.sudoc.fr/039062376" target="_blank" rel="noopener">http://www.sudoc.fr/039062376</a>
Is Part Of
A related resource in which the described resource is physically or logically included.
<a href="http://www.occitanica.eu/omeka/items/show/3755" target="_blank" rel="noopener">Accèdez à la fiche corpus de <em>l'Aiòli</em></a>
Format
The file format, physical medium, or dimensions of the resource
application/pdf
1 vol. (4p.)
Language
A language of the resource
oci
Type
The nature or genre of the resource
Text
publication en série imprimée
Identifier
An unambiguous reference to the resource within a given context
http://www.occitanica.eu/omeka/items/show/4032
FOL13136_1891_012
Temporal Coverage
Temporal characteristics of the resource.
18..
Date Modified
Date on which the resource was changed.
2016-06-20
Contributor
An entity responsible for making contributions to the resource
Baroncelli, Folco de (1869-1943)
Roumanille, Joseph (1818-1891)
Occitanica
Jeu de métadonnées internes a Occitanica
Portail
Le portail dans la typologie Occitanica
Mediatèca
Sous-Menu
Le sous-menu dans la typologie Occitanica
Bibliotèca
Type de Document
Le type dans la typologie Occitanica
Numéro de revue
Catégorie
La catégorie dans la typologie Occitanica
Documents
Contributeur
Le contributeur à Occitanica
Bibliothèques de Marseille
Fulheton (premsa)=Feuilleton (presse)
Novèlas=Nouvelles
Poesia=Poésie
Publicitat en occitan=Publicité en occitan
Teatre=Théâtre