Explorar los documents (14944 total)

Contributeur : CIRDOC - Institut occitan de cultura

Lo Lòto : recuèlh de mots e expressions per animar un lòto en occitan

Centre interrégional de développement de l'occitan (Béziers, Hérault)

Lo pichon recuèlh de mots e expressions çai jonch se pretend pas exaustiu. Es la resultanta de trabalhs de collectatge entrepreses per diferents enquestaires de las annadas 1940 a uèi, aquí sintetisats per lo CIRDÒC. Podètz contribuir en daissant un messatge de comentari çai jos.

L'ensemble dels mots e expressions occitans dels lòtos constituís un repertòri en perpetuala creacion, a variacion geografica e istorica. La crida dels numèros es sovent acompanhada d'epitèts en occitan qu'animan las fasas de jòc. La significacion d'aquelas expressions es ligada a la simbolica del numèro, a la sonoritat de son enonciat, o a son grafisme.

Corso o cavalcada del Carnaval de Besièrs (cap a 1900)

Aquesta seria de 21 fotografias de la cavalcada o « corso » carnavalenc a Besièrs proven d’una colleccion privada aquesida per lo CIRDÒC en 2011. Se coneis pas la data exacta, ni lo contèxte, nimai l’autor d’aqueste reportatge fotografic, que se pòt datar de la tota fin del sègle XIX o del començament del sègle XX. Pasmens, es probable que s’agisca del grand « corso » organizat pel Comitat de las fèstas de Besièrs « jol patronatge de las autoritats civilas e militaras » en febrièr de 1900 tal coma se tròba descrich dins la premsa regionala de l’epòca.

Del carnaval fèsta populara al carnaval-espectacle oficial : transformacions de la fèsta besierenca dins las annadas 1880-1900

Aqueste reportatge fotografic constituís un document sus la transformacion de las practicas festivas carnavalencas dins las vilas occitanas dins lo corrent del darrièr tèrç del sègle XIX, Besièrs adoptant, coma Montpelhièr, Ais de Provença, Marselha, e fòrça vilas mai, dins lo periòde, lo modèl del carnaval-espectacle, fruch d’una organizacion e d’un enquadrament oficials, tal coma se constituís a Niça a partir de 1873 e que demòra lo modèl del genre.

Besièrs aviá sos rituals carnavalencs mai o mens immemorials que reprenián, dins un cicle calendari a l'entorn del Dimars gras e del dimècres de las Cendres, totes los grands canons dels carnavals populars lengadocians : espontaneïtat e dimension polemica de la fèsta organizada a l'entorn de rituals, travestiments e mascas, inversion dels sèxes, dels ròtles, dels poders, non separacion dels participants entre espectators e actors, usatge de la lenga populara, etc.

La premsa locala fa estat del declin de las practicas de carnaval, fèsta populara de carrièra, dins la societat besierenca coma dins las autras vilas de la region dins lo corrent del darrièr tèrç del sègle XIX. Lo 22 de febrièr de 1887, lo Messager du Midi rend compte atal del carnaval a Besièrs : « Aquesta annada, lo carnaval es a Besièrs mens brilhant que jamai. Pas gaire d’animacion sus nòstras permenadas e per nòstras carrièras, es a pena se òm vei d'aquí d'ailà qualques pichonas mascas. En revenge, i a agut dins nòstra vila de brilhantas seradas particularas, e una granda animacion dins los bals mascarats » e, mas luènh, en parlant del dimenge gras, autrescòps jorn fòrt del carnaval besierenc : « Sus las alèas Pau Riquet, cap a uèch oras, profitant d’una serada clementa, qualques mascas an ensajat de tornar alucar la gaietat besierenca ; mas l'aluqueta a pas pres. Lo carnaval es mòrt. Avèm plan mai d’autres tracasses a l’esperit. »

Lo meteis cronicaire fa estat d’un autre costat, de mesuras de polícia presas dins la region contra las tradicions de « gets de favòls, d’iranges o autres projectils », en particular lo dimècres de las Cendres ont condemna un « usatge que qualificam pas, que consistís a getar suls passants de matèrias mai o mens netas. » Aquesta cronica resumís a son biais las doas fòrças que menan las practicas festivas carnavalencas al declin dins aqueste darrièr tèrç del sègle XIX : una evolucion cap a una societat de lésers borgeses (sols los grands bals privats e publics subsistisson coma marcador de la fèsta e atiran la favor de la premsa locala) e una presa en man del temps e de practicas carnavalencas per las autoritats publicas (aicí per de mesuras de polícia mas tanben pel contraròtle de la quita organizacion de las festivitats via los comitats de las fèstas).

Lo reportatge del carnaval de Besièrs cap a 1900 tal coma lo podèm discernir sus aquelas fòtos contrasta atal radicalament amb las practicas carnavalencas coma fèsta populara ritualizada e polemica. Òm apercep sus las fòtos la neta separacion entre un public vengut espectator passiu d’un espectacle ordenat que celèbra d'ara enlà lo progrès tecnic, industrial e comercial (carris de la bicicleta, del progrès agricòla, de l’espeçariá, de l’eoliana), l’armada (cinc carris o gropes militars dins lo passacarrièra). La quita musica es d'ara enlà organizada a l'entorn de las societats de musica que desfilan amb lor bandièra.

Son dins las zònas ruralas que las practicas carnavalencas popularas se van manténer e se reactualizar a partir de las annadas 1970, en retrobant lor fòrça creativa e lor sens politic pel desvolopament de movements contestataris que retròban tot l’interès d’un temps de libertat, d’inversion dels ròtles e dels poders, sovent indissociable d’una volontat de redignificacion de la lenga e de las practicas culturalas popularas.

A Besièrs, un sègle aprèp la mòrt del carnaval popular, es a l'entorn del movement occitan e de las escòlas associativas Calandretas que renais al tot començament dels ans 1980 un carnaval d'ara enlà dich « occitan » que cèrca a reactualizar los ròtles e foncions del carnaval original, dont lo temps fòrt es lo jutjament - en occitan e per la joventut - del rei Carnaval, concebut coma una mesa en procès de l’istòria e de l’actualitat per sollicitar un avenidor melhor.

Detalh de las fotografias :

Sus las 21 fotografias de la seria (segon la numerotacion, sembla qu’un clichat aja desparegut), 20 son presas dempuèi l’estatge d’un immòble de l’actual baloard Frederic Mistral. Una sola fotografia, non numerotada, es presa dempuèi un autre emplaçament, aval de la « Passejada », es a dire las alèas Pau Riquet.

Identificant dels documents originals : CIRDÒC - Iconotèca : IC-PA/2-1.34_Bez

Liste des fotografias :
1 - carri de la bicicleta
2 - « carri de l’espeçariá »
3 - carreta florida
4 - Sa Majestat Carnaval
5 - carri florit
6 - mancanta
7 - scèna militara
8 - cavalcada militara
9 - « carri de l’industria agricòla »
10 - « carri dels mirlitons »
11 - societat musicala
12 - societat musicala : la Corala besierenca
13 - scèna militara
14 - carri florit
15 - societat musicala : fanfara e « lo pofre de Bojan » 16 - scèna militara
17 - eoliana « Caritat »
18 - carri
19 - societat musicala
20 - scèna militara « Onor e Patria »
21 - Bacchus sens numèro - societat musicala

Conférence : La vigne, haut lieu culturel

Ubaud, Josiane (ethnobotaniste)

Extraits de la conférence de Josiane Ubaud, lexicographe et ethnobotaniste en domaine occitan tenue le 2 juin 2010 dans les locaux du CIRDOC. Intitulée "La vigne, haut lieu culturel", accompagnée à l'origine d'une projection de photographies, cette intervention dresse l'analyse lexicographique de tous les termes gravitant autour de la viticulture et de la vigne.

L'Hérault dans les années 1950 : Saint-Pons-de-Thomières

Cans, Michel

Film negre e blanc mut realizat per Michel Cans en Sant Pons de Tomièiras pendent lo decenni 1950. Fa part de la colleccion "Los vilatges d'Erau dins annadas 1950".

Conservacion dels filmes de Michel Cans al CIRDÒC :

Lo CIRDÒC consèrva a Besièrs l'ensem de los filmes tournats per Michel Cans dins un seissantenat de vilatges d'Erau dins las annadas 1950. Las bobinas 16 mm d'origina foguèron d'en primièr transferidas sus VHS e foguèron a la seguida numerizadas entre 2010 e 2011.

L'ensem del fons e los dreches que i son estacats foguèron concedits pel realizator al CIDO entre 1989 e 1991. Lo CIDO ne faguèt don a la seguida al CIRDÒC en 2000.

Contengut dels filmes de Michel Cans conservats al CIRDÒC :

Occitanica vos va permetre progressivament d'accedir a l'ensem d'aquel fons audiovisual en linha. Aqueles documents qu'illustran la vida dels vilatges de l'oèst eraurés an aquesit amb las annadas un interès patrimonial mas tanben sentimental pels estatjants d'Erau. Aqueles archius bruts son de filmes pas montats e muts, virats per la màger part en negre e blanc.

I podèm veire per exemple la Fèsta-Dieu a Cesseràs, lo Carnaval de Laurenç o Bojan, la Dança de las trelhas de Montblanc, la Fèsta de Nissan, d'Agatencas que pòrtan la cofa, etc.

Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 5

Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète

Tèxte de l'episòdi 5 :

La pòrta-fenèstra de la terrassa èra duberta. Fasiá un brave moment qu’èrem totas doas assetadas: las moscas rondinavan sus la lampa e los moissals fasián la farandola. Matilda dubriguèt sas pòtas coma per revelar lo secret de sa vida e es un sorire qu’espeliguèt sus sa cara tan polida. Ieu la badavi e esperavi. E la serada semblava s’estirar sens tòca.

Al cap d’un’ora me soi levada per prene lo jornal, ai començat de lo legir - lo Midi Libre -, ambe tota la poësia que conneissèm ben - e alara ai ausit :

- "Es que vos pòdi dire Joana ?"

- "De segur, me farà puslèu plaser."

- "Bon : Soi prèsta e comenci. Soi nascuda a Besièrs fa 19 ans. Ai pas jamai vist lo paire. La maire me diguèt un jorn qu’es ela que l’aviá fotut defòra de l’ostal per de qu’èra un ivronhàs e que dintrava cada ser bandat. Mas un autre jorn me diguèt qu’èra el que l’aviá abandonada quand aprenguèt qu’èra gròssa. Sabi pas quina es la vertat. Mas que que siague cambiarà pas res a ma vida : ges de papa ! E sabi res d'el, sa vida e sa familha. La maire èra fòrça joina : 18 ans. Aviá ges d’argent, e se deguèt cercar de trabalh : soi estada abalida per ma grand dins un caire de la vila, darrièr la catedrala. La maire trapèt un trabalh a Marselha dins una botiga de vestits. Lo patron èra un amic de mon grand, Sénher Chauvet. Belèu qu’èra amorós de ma maire… Ela tornava cada mes. Èri urosa de la potonejar e m’agradava de sentir sas mans sus ma pèl. Me soveni qu’un ser li ai dich abans d’anar au lièch : "se te'n vas deman de matin, o vòli pas saupre, autrament dormirai pas e vòli pas plorar tota la nèit ! Deman, me cal anar a l’escòla per veire mas amigas." M'agradava, l’escòla e aguèri l’astre d’aver de regentas formidablas. Per las vacanças ma maire me menava, quand èra ambe nos autres, cada jorn a la mar ambe la veitura de mon grand. M'agrada fòrça l’aiga, la mar e los gabians."

Matilda comencèt de plorar doçament. Gausavi pas bolegar. Lo vent de la mar faguèt dançar la cortina de pèrlas entre lo salon e la cosina. Lo cat sautèt sus mos genolhs.

- "Matilda, vòs una tisana de verbena dau jardin ?" ( sens faire mèfi, l’aviái tutejada !)

- "Mercè plan : soi pas tisanejaira. Un veire de lach puslèu !"

Engoliguèt lo lach sens alenar e puèi :

- Soi estada plan urosa d’annadas. E d’un còp tot a cambiat. Lo malastre es arribat. Mon grand se moriguèt quand èri dins mos 15 ans. E un jorn, fa 2 ans, lo Sénher Chauvet nos telefonèt : ma maire èra pas venguda a la botiga dempuèi una setmana. Èra pas a son estudi tanpauc. La polícia faguèt de (re)cèrcas prigondas : res. Anèrem ambe ma grand per prene tot çò qu’aviá laissat dins sa cambra. Paguèrem la renda. Èra l’annada del bachelierat. Tot s’èra plan passat e aviái decidit d’anar a l’universitat de Montpelhièr. Ma grand, aprèp tot aquò, voliá pas demorar tota sola a Besièrs. Anèt dins un ostal pels retirats e partiguèt lèu lèu rejónher son òme, l’an passat. Me daissèt un pauc d’argent mas pas gaire. Èra pas possible per ieu de contunhar a l’universitat : voliái aprene la dietetica e los estudis son cars.

- "Coma sès arribada a mon ostal ?"

- "Dins vòstre vilatge ai un amic : avèm viscut ensems a Montpelhièr. Jaume se ditz. M’a convidada a son ostal. Sos parents m’an fòrça ben aculhida. Mas vòli pas demorar amb aquel joine : benlèu dins quauques annadas nos tornarem trapar. Òm sap jamai. A l’ora d’ara ma vida, la me devi causir ieu ! Aprèp una nèit soi partida : ai begut un cafè a la Prima, e ai ausit un òme que parlava de Joana Belcaire qu’èra tota sola, qu’aviá ges de marit, ges d’enfants e qu’aviá un pauc de moneda. Sabiái pas ont anar : ai soscat un briu e me soi dich : benlèu qu’aquela dòna a besonh de quaucun per l’ajudar dins son ostal ? E coma la vida m’a res bailat, lo camin lo me devi cavar soleta, sens esperar que tombe del cèl. E vaquí, sabètz tot ! Segur ai un pauc mentit…"

Èra coma una istòria d’un autre sègle : un conte per faire plorar lo ser al canton de la chiminèia la grand de ma grand. Mas de tot biais èra la vida d’una filha d’uèi e aquela filha, assetada davant ieu, me demandava l’espitalitat.

- "Matilda, pòs demorar dins mon ostal, soi d’acòrdi. Deman es un autre jorn. Ai decidit de viatjar : es que vòs venir ambe ieu vesitar un amic a Baltimòre USA ?"

Veire l'episòdi 6

Jules Seuzaret bio-bibliographie

Lo CIRDOC-Mediatèca occitana

Jules Seuzaret (1874-1956) est un félibre ardéchois né à Juvinas qui fut fonctionnaire des Eaux et Forêts en Algérie dans les années 30 et membre du Félibrige.

De bonne heure il s’est attaché à l’étude de son dialecte avec amour, en poète, en philologue. En 1933 les Archives départementales de l’Ardèche lui communiquent à Constantine le Compoix de 1673, de Juvinas, pour lui permettre de préparer un dictionnaire du dialecte local. En octobre 1950, au bout de vingt années d’un travail prodigieux auquel il a consacré tous les loisirs que lui laissait sa fonction, Jules Seuzaret a achevé son dictionnaire, véritable monument qui comprend trois parties, une introduction, une grammaire et un dictionnaire proprement dit. A elle seule l’introduction, étude historique et linguistique de tous les dialectes en général des dialectes vivarois et bas vivarois en particulier, pourrait faire la matière d’un ouvrage.

Son dictionnaire comprend plus de 2000 pages dactylographiées et plus de 30 000 termes et locutions du dialecte bas-vivarois. Les définitions en sont données en français et sont appuyées de nombreux comparatifs, synonymes ou antonymes qui en précisent le sens. Elles sont presque toujours enrichies de quelque savoureux dictons ou proverbes locaux, de quelque couplet de chanson populaire ou d’une citation d’auteur occitan. Cet ouvrage doit être complété par une liste des félibres vivarois aussi l’auteur « serait heureux que les auteurs qui, peu ou prou, ont écrit, soit en prose soit en vers, dans l’un des dialectes vivarois se fassent connaître et lui indiquent leur nom, prénoms, domicile, profession, ou qualité, la date et leur le lieu de leur naissance, le nom de la commune dont ils emploient le dialecte, le titre de leurs ouvrages publiés, ou non, et lui adressent le plus grand nombre possible de spécimen de leur production ». Jules Seuzaret habite alors 12 rue du Docteur Calmette à Constantine (Algérie). Il ne semble pas que son ouvrage ait été édité car il ne se trouve dans aucune bibliothèque consultée.

Oeuvres publiées conservées aux CIRDOC

Chants de Noël en patois dans le Vivarais / Jules Seuzaret.-- Largentière : Humbert et fils, 1950. 11 p. Revue du Vivarais ; n. 550, 1950 (3) [CBB 442-31]

Rampelado i felibre despatria : sounet = Appel aux félibres expatriés : sonnet / J. Seuzaret. Constantine, Soc. amicale Languedoc et Provence, 1928. [2] p ; 20 cm Texte occitan, trad. française en regard Annuaire de la Société amicale Languedoc et Provence de Constantine. 1928 [CBC 381]

Plan ! Rataplan ! Plan ! Plan ! : rampelado i miejournàu = Plan ! Rataplan ! Plan ! Plan ! : appel aux méridionaux / J. Seuzaret. Constantine : Soc. amicale Languedoc et Provence, 1928. [6] p ; 20 cm Texte occitan, trad. française en regard Annuaire de la Société amicale Languedoc et Provence de Constantine. 1928 [CBC 382]

Manuscrits de Jules Seuzaret conservés au CIRDOC

- le ms. 173 contenant :

Au sujet de la graphie des dialectes d'oc (1954)(dactyl.)
Discours de Jules Seuzaret à la Société Languedoc et Provence de Constantine (23 février 1836)
Note sur l'origine de la Confrérie du Saint Esprit d'Aubenas (3 f.)
Au sujet de l'empoi de A ou de O (1 f.)

Correspondances:

de Frédéric Mistral neveu à Jules Seuzaret 27 novembre 1954 - avec traduction (2 f.)
de Adelin Moulis à A.J. Boussac 4 août 1954 (2 f.)
de Jules Seuzaret à l'abbé Jouve 31 juillet 1927 (1 f.)
de Jules Seuzaret à l'abbé Jouve 20 aout 1932 - avec traduction (4 f.)
de Jules Seuzaret à Marius Jouveau 19 avril 1941 - avec traduction (2 f.)
de Jules Seuzaret à l'abbé Auguste Roche 21 novembre 1935 (1 f.)
de Jules Seuzaret à A.J. Boussac 4 aout 1954 (3 f.)

- le ms. 634(2) contenant

Carte linguistique du Vivarais (1 f.)
Los tempouro (poème)(2 f.)
Co'i decida, vous pisorèi! (poème)(1 f.)
Chonsou nouvialo (poème)(1 f.)
Per chonta entre Ordechoua (poème)(1 f.)
Proujout d'aveni(poème)(1 f.)
Mo Muso (poème)(1 f.)

On connaît également de Jules Seuzaret

"Notes diverses sur la Confrérie du Saint Esprit dite des Sabatiers d'Aubenas (1308-1541)", Revue du Vivarais, 1936 (1-2)
"Le Vivarais du point de vue linguistique et ethnographique", Revue du Vivarais, avr.-juin 1942
"L'aérolite de Juvinas", Revue du Vivarais, 1950 (1)

Manuscrits inédits

La Jouonado ( Le Feu de la Saint Jean) récit en dialecte vivarois, traduction française en regard (1929).
Obro potoueso de l'abe Sevenie, extraits de l'Ormogna déi Feçouiriè de 1886-1888, transcrits selon la graphie mistralienne (1937) .
Vuelios causo des vivores, recueil de poesies et de récits en dialecte du Vivarais et de chants et monologues entre vivarois.
Chants de Noël en patois dans le Vivarais (1944) -Lettres patoises en Vivarois ou en Provençal.

Ref. biographiques

L’Ardèche parisienne octobre 1950 coupure de presse Archives départementales de l’Ardèche Fonds Mazon 52J46 (20)
François Pic, « Catalogue d'une cinquantaine de manuscrits de dictionnaires et glossaires occitans complément à la bibliographie des dictionnaires patois gallo-romans », Revue de Linguistique Romane, T. 63, 1999, p. 201-214. (notice XLVI erronée)

Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 4

Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Gaspa, Marie. Interprète
Hebrard, Alain. Interprète
Vidal, Jean. Interprète
Capron, Michel. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète

Tèxte de l'episòdi 4 :

E tota la nèit ai vist córrer de cachavièlhas d’escambarlon sus de muòlas : mos aujòls, comunistas del costat de mon paire e uganauds de las Cevènas del costat de la maire, èran furioses. Lo matin mos pels èran dreches sus ma tèsta : me caliá soscar d’a fons per res laissar aprèp mon darrièr buf. Podiái pas digerir la causa ausida encò de mèstre Bardòt : aprèp ieu la glèisa catolica e romana anava tot engolir, los papistas!

Puèi i aguèt la ceremonia al funerarium : la causida de l’urna, roja e jaune. Los amics de Vincenç qu’èran evidentament pas de joines an cantat lo « se canta » e lors felens tanben an cantat amb eles : lo mond cambiava, benlèu que los trobadors tornavan, òsca !

Pensi que tot aquò auriá fach plaser a l’oncle.

Al moment de partir quand las charadissas foguèron acabadas, la vielha Julia a volgut cantar (n’i a que dison que quand èra joina èra amorosa del Vincenç) aquela cançon cevenola que m’agrada tant :

Quand un còp sentiràs que l’atge desrevelha

De mai en mai en tu de patiments divers

Las de fóire aquel sòl ingrat com’un desert

A l’apèl dau repaus apararàs l’aurelha

Lo temps abotirà ton còr vengut tròp vièlh

E per dessús ton cròs

E dominant la plana

La poncha d’un ciprès

Farà veire lo cèl

Lo temps abotirà

Ton còr vengut trop vièlh

Alòr t’enterraràn per amont dins l’ermàs

Tot florit d’imortèlas a dos pas de ton mas

Onte s’ausís pron fòrt

Bufar la tramontana

Alòr t’enterraràn per amont dins l’ermàs

L’astre que nos rescaufa e que nos ensorelha

Sarà ton companhon

Tan l’estiu que l’ivèrn

L’avèm laissada acabar la canson soleta e sèm partits.

Sèm anats totes ensems amb l’urna e ai fach çò que m’aviá demandat lo Vincenç : ai esparpalhat los cendres dins lo riu de Vire. Sabi pas s’aviái lo drech !

Las gens èran susprès mas diguèron : Es el que l’a volgut. Es partit tranquil, sens sofrir… Anar se colcar lo ser, e sens se desrevelhar lo matin… Dormir per l’eternitat…..Caucanha !

Puèi sèm tornat a l’ostal onte Matilda nos esperava ambe l’aperitiu. Aviá una polida rauba grisa. Tot lo mond m’a demandat quala èra aquela filha tan polida : ai contunhat d’afortir qu’èra ma filhòla, la filha d’una amiga d’escòla, Luciena. Matilda diguèt res, fasiá simplament de sorires a tota l’assemblada.

Aviái decidit qu’auriái una discutida amb ela dins la serada.

- "E de qué vas faire ara qu’as d’argent Joana : la caritat, la vida, l’artista ? As una polida votz! Te caldriá ensajar d’anar al conservatòri de Montpelhièr. Òm sap pas jamai….I pas d’atge per cantar e subretot per se faire plaser.

Lo que me disiá tot aquò èra lo Renat – mon amorós - que pecaire sa femna, la Roseta, èra mòrta l’an passat e que de segur li auriá plan agradat de trapar una companha de son atge, subretot amb un pauc de moneda. Sovenir ! Sovenir : benlèu que m’aviá agradat quand èri joina mas ara…

Lo cosin Paul e Danisa, sa femna, èran fòrça contents de la pacha qu’aviam facha encò del notari :

- "Mercé Joana per la renda tan pichòta : ambe los problèmas de la vinha benlèu que me caldrà tot derabar e faire un òrt. Danisa anarà vendre sus lo mercat."

- "Segur que m’agradarà mai que de trabalhar al supermercat !"

- "Ensajarem lo biò, ara i a pas qu’aquò que marcha, e mai per lo vin….E tu de qué vas faire de ton temps, de las tèrras e de l’ostal del Vincenç ? T’a daissat d’argent ?

- "Òc ! Te pòdi pas res dire uèi. Mas te prometi que se un jorn vendi las tèrras es tu que seràs lo primièr avisat."

- "Mercé per tot !"

A 8 oras tot lo mond èra partit : lo darrièr a se n’anar èra lo Renat. Me venguèt faire un poton de prèp, aviá begut un còp e me diguèt sus lo pas de la pòrta :

- "S’un jorn n’as pron d’èstre soleta, me fariá plaser de viure ambe tu. O sabes ben que t’aimi dempuèi totjorn !"

- "Taisa-te grand tablèu! Un còp e pas mai : es totjorn çò qu’ai fach dins ma vida ! Adieussiatz !"

Ai tancat la pòrta sus aquel paure Renat. Avèm fach lo recapte, avèm manjat un bocin.

- "E ara Matilda, es temps de parlar. Se volètz demorar amb ieu devi saupre d’onte venètz e tot çò qu’avètz fach dins vòstra vida."

- "Sabi pas se pòdi : ai paur…"

- "Avètz pas d’autra causida, autrament deman me caldrà vos dire de partir."

- "Non pas ! vòli demorar aicí. Me senti tant urosa ambe vos. Es coma s’èri amb una maire, comprenètz…"

Veire l'episòdi 5

Pastorale de l'Œuvre de la rue Puget

Frère Achille
Bellour, F.

Pastorale provençale rédigée en 1893 par des membres des Œuvres de Saint-Joseph, rue Puget à Marseille.

Lo viatge de Joana - Sason 1 / Episòdi 3

Clément, Anne. Auteur, interprète
Benichou, Julien. Compositeur
Alranq, Perrine. Interprète
Jean Hebrard. Interprète
Gaspa, Marie. Interprète
Huang, Edda. Interprète
Benichou, Daphné. Interprète
Zinner, Lucas. Interprète

Qual sonava a n'aquesta ora ?

Sus la maquina òm podiá legir : Funerarium. Aviái doblidat !

Matilda èra assetada sus una cadièra de l'autre costat del salon. Semblava completament cansada : boca dubèrta e uòlhs barrats. Totjorn bèla e jove mas ia aviá quicòm que virava pas redond per aquela joineta : benlèu qu'aviá talent ? Èra l'ora del dinnar, miègjorn e mièja.

Per lo moment le caliá respondre :

-"Allò ! Madomaisèla Belcaire ?"

- "Bonjorn ! es èla !"

- "Avètz pas oblidat que la ceremonia es per deman a quinze oras."

- "Òc, sabi !"

- "Avèm besonh de quauques entresenhas per organizar."

- "Vos escoti !"

- "Quant de personas avètz convidadas - per las cadièras ? es qu'avètz previst un presic amb un curat - per saupre quant de temps durarà. avètz pas encara causit l'urna per los cendres ..." (la femna s'arrestava pas...)

- "Alara : 25 personas, ges de curat, doas charadissas de 5 minutas. Per l'urna la causirai deman. Arriarem a l'etorn de 2 oras e mièja" (N'aviai pron, mas la femna contunhava e la Matilda èra en trin de s'estavanir : aviá besonh de manjar).

-"Bon dòna, ai un molon de causas de far : adieussiatz. Tornarem parlar de tot aquò deman. Bona vesprada !"

E cric e crac ai atudat lo telefòn.

-"E ben ! es pas trop lèu."

Soi anada dins la cosina.

-"Matilda avètz talent ?"

-" Òc, s'avètz quicòm arosegar me farià plaser. Pensi que i a longtemps qu'ai pas res manjat."

Ai preparat una cassairolada de pasta/pesto amb un pauc de parmiggianó. Avèm manjat o pus lèu èla a engolit doas sietadas rasièras sens prendre lo temps d'alenar. Gausavi res dire e, de tot biais, sabiái pas de qu'auriái poscut dire : òm a lo drech d'aver talent.

-"Mercé Madomaisèla Belcaire : èra bon."

-"Ara belèu que vos fariá de ben d'anar vos pausar un pauc abans d'anar encò del notari ?"

-"Es que me serià possible de sonar mon amic ? Li dirai pas onte soi, mas m'agardariá de saupre cossí va, lo paure. Es pas luenh, costarà pas car !"

-"S'aquò vos fa plaser, prenètz lo telefòn dins vòstra cambra : mas ai un prètz fach per doas oras : siaguetz plan brava de faire lèu."

-"Mercé Madomaisèla."

Prenguèt lo telefòn, barrèt la pòrta de sa cambra e comencèt de parlar talament sotavotz que posquèri pas res ausir. Puèi tornèt pausar lo telefòn sus l'estaudèla e me diguèt :

-"Mercé plan, siatz plan brava."

Tornèt dins sa cambra. N'èri segura sos uòlhs èran banhats : aviá plorat. pecaire de qué faire ? Se voliá pas res me dire ieu podiái res demandar. Una nèit e deman la Matilda deuriá trapar un autr'ostal : èri pas Maire Terèsa ! Ai trabalhat un pauc - talament de papièrs que me caliá emplenar per l'enterrament.

Puèi a mes un "jin", un "camison" - que fasiá tròp caud per se vestir coma una dama, e soi anada picar a la pòrta de la cambra :

-"Matilda, es ora de partir !"

-"Arribi."

Es sortida de la cambra amb una bèla rauba roja, de sabatas d'estiu rojas tanben : èra eleganta e polida. Lo viatge foguèt cortet. E quand soi dintrada encò del notari, èri fièra d'èstre amb una tan bèla filha. Lo notari me venguèt dubrir la pòrta :

-"Bonjorn Mèstre, vos presenti ma filhòla, Matilda !"

(M'èra vengut com'aquò : me caliá ben dire quicòm ! Matilda aguèt coma un pichòt sorire e s'assetèt sus un sèti de vim de Valabrègas)

-"Encantat. se volètz esperar aquí Matilda ! Benlèu que sarà un pauc longuet mas avètz de que legir e s'avètz ser, aquí una botelha d'aiga amb un veire."

-"Ai lo temps, mercé plan. Sarai ben aquí."

Sèm dintrats dins l'estudi de Mèstre Bardòt : lo Paul èra pas encara arribat. Èra un bèl burèu : doas grandas fenèstras que regardavan un grand jardin ambe de palmièrs, de cèdres del Liban, de marronièrs, e me semblava d'èstre, assetada atal dins un grand sèti verd Napoleon III, dins un roman del Balssas de Rodés.

-"Vos ai demandat de venir un pauc mai lèu per de que i a un pichòt problèma. Segur que vòstr'oncle vos a bailat mai o mens tot çò qu'avià. Mas i a una causa pas clara : es que vòstre cosin Paul aviá un fermatge sus la vinha del Clapàs que fa 2 ectars. E la volontat de vòstr'oncle es que serà pas possible per vos de la vendre e lo vos caldrà gardar coma baile, lo cosin Paul. la renda es pas granda."

-"Vos fagatz pas de marrit sang : e mai se la li aviá donada aquela vinha, i auriá pas agut de problèma. Soi soleta e ai pron d'argent per viure e viatjar."

-"Una autra causa : coma avètz pas ges d'enfant quand partirez per l'autre mond, lo mai tard possible o vos sovète, tot ço qu'auretz gardat, argent, tèrras e ostal anarà a la Glèisa catolica."

-"Ai pas res a dire : la volontat d'un mòrt dins un testament deù èstre seguida."

-"Joana, me cal vos o dire : soi estat susprés, sabiái pas qu'aviatz une filhòla tant polida, aqueles uòlhs verds..."

Urosament la pòrta se dubriguèt e la secretària feguèt intrar lo cosin Paul. Of !

Veire l'episòdi 4

Fêtes de Noël en Provence

Kersaint-Gilly, M.-J.

Ouvrage de M.-J.de Kersaint-Gilly présentant les différents temps des festivités de Noël. Cacha-fuòc, santon, gros souper, treize desserts provençaux... font ainsi l'objet d'une explication. L'ouvrage datant de 1901, est préfacé par Frédéric Mistral.